38. Braille voor Dummies : Zelfstandig braille leren na je 40e, natuurlijk kan het wel!

Heel wat sites geven aan dat braille leren na je 40^e een onmogelijke taak zou zijn. Het vasthouden, herkennen van woordblokken zou niet meer evident zijn. De gevoeligheid zou al uit je vingers verdwenen zijn,…kortom heel wat excuses worden gegeven om ons af te schrijven. Wanneer je al jaren omgaat met ‘probleemogen’ ontwikkel je je andere zintuigen automatisch beter. Zo had ik vroeger wel mijn lenzen, maar wanneer die netjes lagen te dobberen in de daarvoor voorziene potjes was het nog steeds ‘op de tast’ aangezien ik geen aangepaste bril meer had. De capaciteiten van mensen worden dikwijls onderschat, zeker als er een goeie portie wilskracht bij komt kijken.

Nu moet ik toegeven dat iemand met een job die voor heel wat eelt op zijn vingers zorgt, en die dan plots oogproblemen krijgt, het inderdaad heel lastig zal hebben om dit aan te leren. Maar er zijn heel wat mensen die zeker wel in aanmerking komen en niet ontmoedigd mogen worden. Het is ook wel zo dat het makkelijker is als er nog ‘restzicht’ bestaat omdat je dan in het begin toch nog even kan spieken.

Er zijn natuurlijk ook de officiële instellingen waar je het kan leren maar ik vond het alvast een uitdaging om het zelf te proberen én met resultaat!

Ik had al eens aandacht voor dit onderwerp (zie punt 9. hier op de blog) en iemand die hier volgt weet dat het me op mijn 43^e inderdaad wel lukte. Maar ik kreeg al verschillende keren de vraag hoe ik het juist aanpakte en wil dan ook nog eens in detail uitleggen hoe ik te werk ging.

Stap 1 : Google, je beste vriend :

Op Google kan je het Braille-alfabet opzoeken, het is dan gewoon een kwestie om het uit het hoofd te leren. Iedere letter bestaat uit een combinatie van 6 puntjes verdeeld over twee kolommen van drie bolletjes boven elkaar (zie op afbeelding hierboven). Bv. Een a wordt gevormd door het eerste bolletje links bovenaan de eerste kolom, b : bestaat uit de twee puntjes bovenaan van de eerste kolom, enz… Het lijkt moeilijker om uit te leggen dan dat je het kan waarnemen. De cijfers bestaan uit de eerste 10 letters van het alfabet voorafgegaan door een teken dat aangeeft dat een cijfer volgt. Ook de leestekens worden door een combinatie van de 6 bolletjes gevormd, al besteedde ik daar minder tijd aan. Je leert eigenlijk al snel wat een woord is en wat een hoofdletterteken, aanhalingsteken, enz. is.

Foto : Het eerste teken is het cijferteken, wat volgt zijn hier dus cijfers nl. 2,0,0,7 bv. het jaartal 2007 wordt dus zo aangegeven. Zonder cijferteken zou er : bjjg staan, niet echt een woord dat je terugvindt in onze taal.

Stap 2 : Medicijnen, zoveel meer dan pijnbestrijders alleen :

Wanneer je het alfabet uit het hoofd kent (dit gaat echt wel heel vlotjes, ik ‘studeerde’ er nog geen uurtje aan) kan je naar de volgende stap : oefenmateriaal. Waar vind je in hemelsnaam oefenmateriaal? In de medicijnenkast natuurlijk. Ik haalde, dezelfde dag nog, de hele kast leeg en gooide ze op een hoopje naast me in de zetel. Op ieder doosje staat de naam van de medicatie in braille én ook de inhoud wordt vermeld. Dus cijfers én letters. De brailledruk op de doosjes bestaat uit een niet zo’n uitgesproken reliëf als die in de brailleboeken dus je leert zo eerst de moeilijke versie. Denk in twee kolommen, probeer de letters te herkennen door in je hoofd de twee kolommen te denken. Neem je tijd om goed te voelen. Aangezien in de namen van medicijnen ook de minder bekende letters als : x, y, u,….voorkomen, kom je ze allemaal wel eens tegen. Probeer ook de cijfers die de inhoud of het aantal gram aangeven te herkennen. Ik oefende een weekje maar aangezien je al vlug, aan de grootte van het doosje, weet welk medicijn erin zit kan je verder naar de volgende stap.

Stap 3 : Een echt boek :

Ik informeerde bij onze plaatselijke bibliotheek waar ik ergens brailleboeken kon verkrijgen en zij stuurden me door naar : www.luisterpuntbibliotheek.be. Na een mailtje met mijn ‘wilde’ plannen kreeg al heel vlug antwoord dat het inderdaad een goed idee was om te starten met een kinderboek én dat ze het ongelooflijk vonden dat ik de uitdaging zelfstandig wou aangaan.

Ik bestelde : ‘Als ik niet toevallig de waarheid gezegd had’ een heel grappig kinderboek waar niet alle woorden even makkelijk waren. Na meer dan drie jaar weet ik nog steeds dat Tilda’s papa de Kilimanjaro ging beklimmen. Niet bepaald een makkelijk woord om in je beginfase te leren. De eerste bladzijden drongen ook niet echt door omdat je zoveel aandacht moet schenken aan iedere letter die je tegenkomt. Daarom is het goed om de zinnen meer dan eens te lezen. Het is vooral eerst de bedoeling om de letters in je vingers te krijgen en er volgen echt nog genoeg verhalen, zelfs de rest van het eerste boek lukt uiteindelijk wel om het verhaal te volgen. Probeer eerst kleine woordjes te herkennen zoals de lidwoorden. Later leer je ook de stijl van een schrijver herkennen wat het lezen ook vlotter maakt. Bovenaan rechts van iedere pagina staat ook het paginanummer vermeld. Lees iedere paginanummer zodat je ook de cijfers goed leert kennen. Op de eerste pagina van iedere band (zo wordt een deel van een boek genoemd) wordt vermeld uit hoeveel banden het boek bestaat en welke band je voor je neus hebt liggen. Een brailleboek neemt een heel ander formaat aan dan een gewoon gedrukt boek. Laat je niet ontmoedigen door het aantal delen ervan.

De manier waarop ik mijn vingers zet is : de twee wijsvingers dicht tegen elkaar aan. De rechterwijsvinger geeft al een indicatie van wat gaat volgen. Het eigenlijke lezen gebeurt, bij mij, met de linkerwijsvinger. Het vinden van de volgende regel was eerst ook wel een hele opdracht. Steevast zat ik terug op mijn vorige bolletjes of ging in een boog twee lijnen verder door. Uiteindelijk moet je gewoon de groepjes ‘bolletjes’ leren onderscheiden en dan voel je vanzelf dat tussen de eerste groep en de groep die eronder volgt een lege ruimte zit. Volg, na het einde van je zin, rustig met je vingers de lege ruimte terug naar links en zo kom je aan de volgende regel uit. De snelheid volgt later wel.

Concentreer je vooral eerst op de woorden. De leestekens komen later eigenlijk automatisch of worden (bij mij) zelfs overgeslagen. (Als je een normaal boek leest ga je ook niet iedere punt en komma bewust lezen, dit is hier niet anders). Trema’s en andere speciale tekens (bv. in andere talen) worden dikwijls duidelijk in de context van het woord of zin, ook bij herhaling van het woord, bv een naam, herken je al snel het woord. Vooraan in ieder boek staan meestal ook de uitzonderlijke tekens vermeld die in het boek worden gebruikt.

De kinderboeken worden in enkel-braille afgedrukt (de achterkant van iedere pagina is blanco) en de woorden worden niet gesplitst. Bij volwassen literatuur is dit wel het geval maar vormt geen enkel probleem. Het is ook een beetje proberen hoe je best het boek ‘hanteert’ . Ik leg het op mijn schoot en plooi het zodat ik slechts één pagina voor me heb liggen, in het begin legde ik het boek gewoon open maar dat kan wat moeilijk zijn als je in het begin of het eind van een deel zit aangezien de gewichtsverdeling dan anders ligt.

Soms zijn er momenten dat het minder lukt of zit de concentratie niet goed. Leg dan even het boek aan de kant en probeer later terug. Frustraties zijn nergens goed voor, uiteindelijk komt het wel!

Het komt erop neer om te oefenen en blijven oefenen. Je vingers de kans geven om alles door te geven aan je hersenen. Het is ook beter om je ogen te sluiten zo ‘zie’ je wat je vingers voelen. In een ruimte zitten met kwetterende mensen is ook niet de meest ideale plaats, dus hou het rustig om je heen. Wanneer je goed in je verhaal zit gaat dat automatisch en kan je zelfs, zoals in een normaal gedrukt boek, het verhaal gewoon in je hoofd laten afspelen zoals een film. Ik durfde eerst ook niet te lezen met mensen om me heen omdat ik dacht : ‘wat gaan ze van me denken’ maar nu heb ik daar totaal geen probleem meer mee. Zelfs op vakantie zit ik aan het zwembad met kakelende kinderen en af en toe een spat, ook dan lukt het wel. Eerlijk, de ene keer wel beter dan de andere keer.

Dit is mijn manier om te lezen, ik ben me er heel goed van bewust dat mensen die het op jonge leeftijd én/of in een professionele omkadering leren een heel ander tempo hebben dan ik maar voor mij is mijn tempo meer dan hoog genoeg én een nieuwe wereld die opengaat. Ik was als kind nooit een boekenwurm en schreef op school alle boekbesprekingen van mijn oudere zussen over omdat ik het ‘haatte’ om een boek te lezen. Nu geniet ik van ieder bolletje dat uiteindelijk een verhaal vertelt.

Het lijkt misschien ingewikkeld maar je moet gewoon starten en het wijst, letterlijk, zichzelf wel uit. Mensen die nog vragen hebben, of opmerkingen, zijn van harte welkom om deze te stellen of mee te geven.

Heel veel succes aan de mensen die de uitdaging aangaan!

Tip : Het helpt ook wanneer je start met 'lezen' om je handen te wassen en nadien goed af te drogen daardoor wordt de gevoeligheid in je vingertoppen extra versterkt.

Mijn blog werd ook opgenomen in het juninummer van ‘Knetterende Letteren’ het maandtijdschrift van De Luisterpuntbibliotheek dat zowel in braille- als in luisterversie verschijnt.

Alvast bedankt daarvoor!

Boeken kan je gratis bestellen bij : www.luisterpuntbibliotheek.be, een jaarlijkse donatie is dan ook het minste wat we kunnen doen om deze bibliotheek verder te laten bestaan. Je kan er naast de brailleboeken ook luisterboeken bestellen.

Mijn facebookpagina : HogeMyopie